الجزایر
امارات متحده عربی
ایران
بحرین
ترکیه
تونس
خاورمیانه
سوریه
عراق
عربستان
فلسطین
قطر
مالزی
مراکش
مصر
هندگزارش برابری جنسیتی سازمان ملل، هویت «مرد» عرب را آشکار می‌کند
مترجم : روشنک شاهین‌باز
۱۳ مهر ۱۳۹۶آیا مردان عرب از برابری جنسیتی حمایت می‌کنند؟ با چه چالش‌‌هایی در زندگی روزمره‌شان مواجه می‌شوند؟ منظور از مرد بودن در خاورمیانه و شمال آفریقا در سال ۲۰۱۷ چیست؟ اینها برخی از سوالاتی است که در تحقیق بین المللی مردان و جنسیت در خاورمیانه و شمال آفریقا از ده‌هزار زن و زن در مصر، مراکش، لبنان و فلسطینی پرسیده شده است. سازمان برابری جنسیتی Promundo و زنان سازمان ملل متحد که این تحقیق را به صورت مشترک انجام داده‌اند می‌گویند که فراگیرترین تحقیق تطبیقی مردان مربوط به برابری جنسیتی است که تاکنون در منطقه انجام شده است.
شیرین ال فکی، نویسندۀ حوزۀ جنسیت در مناطق عربنشین و پژوهشگر اصلی این تحقیق می‌گوید: «پوشش رسانه‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در بسیاری از مناطق برای توصیف مردان منطقه این سوال را بکار می‌برند:"چرا آنها از ما نفرت دارند؟" ولی یافته‌های این تحقیق در حقیقت پاسخ دندان‌شکنی است به این توصیف.»
الفکی در عین حال می‌گوید: «اگر مردان را با خود همراه نکنیم، فقط در حال تلاش برای هموار کردن زمین بازی و ترویج حقوق زنان هستیم. بدون درگیر کردن مردان در این بحث، جامعه نمی‌تواند شکاف جنسیتی در منطقه را از بین ببرد.»
تامین‌کنندگان مالی یا نان‌آوران
نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که برغم چالش‌های اقتصادی منطقه، مردان تحت فشار عظیمی هستند تا از لحاظ مالی موفق شوند. در هر چهار کشور، تقریبا نیمی از مردان گفتند که چون کار مناسب و درآمد کافی ندارند مضطرب‌اند یا از خانواده‌هایشان خجالت می‌کشند و یا نگران امنیت خود و خانواده‌هایشان هستند.
الفکی می‌گوید: «در مناطق عربنشین، مردان تامین‌کنندگان و حامیان مالی در نظر گرفته می‌شوند. مردان هم همین تعریف را از خودشان دارند. اگر مردان خودشان را اینگونه تعریف کنند و کسی این هویت شخصی را از آنان بگیرد، برایشان بسیار سخت خواهد بود تا نقش دیگری را بپذیرند».
گرچه نیمی از مردان این تحقیق نسبت به زنان متأهلی که خارج از منزل کار می‌کردند، نظر مثبتی داشتند اما این پذیرش مشروط به این بود که مرد همچنان خودش نان‌آور باشد.
در مصر ۷۴ درصد مردان از دستمزد برابر مردان و زنان پشتیبانی می‌کردند و ۸۶ درصد مایل بودند با همکاران زن کار کنند، اما فقط ۵۵ درصد حاضر بودند برای یک رئیس زن کار کنند. البته برغم این دیدگاهِ تقریبا مطلوب نسبت به اشتغال زنان در خارج از خانه،میزان مشارکت نیروی کار زنان در مصر ۲۰درصد و جزو پایین‌ترین‌ها در سطح جهانی است.
این تحقیق همچنین نشان داد که در طول درگیری‌های اخیر و شرایط جنگی، آوارگی و بی‌خانمانی، بیکاری و عدم ثبات سیاسی، مردان این احساس را داشتند که دیگر مرد نیستند و «تردید داشتند و یا تمایل نداشتند تغییری را بپذیرند که ممکن بود بار سنگین وظیفۀ پدرسالارانه تحمیل‌شده از سوی جامعه را کاهش دهد. این موضوع باعث دلواپسی و نگرانی گروهی از افراد شده است.»
زندگی عمومی در مقابل زندگی خصوصی
در کل اقلیت بزرگی از برابری جنسیتی حمایت کردند، اما در عین حال مطمئن نبودند که این برابری جنسیتی در زندگی خصوصی خودشان چه معنایی می‌دهد.
الفکی می‌گوید: «این تحقیق به موضوع جالبی اشاره می‌کند و آن شکاف بین زندگی عمومی و خصوصی است. زندگی عمومی در بعضی موارد پیشروتر و زندگی خصوصی عقب‌مانده است.»
در بیشتر موارد، زنان، بویژه پناهندگان سوری و فلسطینی، به دلیل شرایط زندانی شدن همسرانشان یا بی‌خانمانی خانواده‌هایشان در عرصه عمومی قدرتمندتر شده‌اند چون هم مجبورند کارهای خانه را انجام دهند و هم درآمد کسب کنند.
تعدادی از مردان این تحقیق که سابقۀ زندان داشتند، می‌گفتند که وقتی فهمیده‌اند همسرانشانچه مسئولیت‌هایی را به عهده گرفته‌اند، احترامشان به آنها بیشتر شده و قدردانشان هستند.
الفکی توضیح می‌دهد که در حالی که نگرش زنان دربارۀ اقتصاد و مشارکت در زندگی عمومی مترقی‌تر از مردان بود، اما در مورد مسائل شخصی و خصوصی به همان اندازۀ مردان محافظه‌کار بودند. به عنوان مثال اگر سه‌چهارم مردان گفته باشند که مهمترین نقش زن مراقبت از خانواده‌اش است، نیمی از زنان هم همین دیدگاه را داشتند. همچنین هم مردان و هم زنان در هر چهار کشورمورد تحقیق می‌گفتند که بیشترین تصمیمات مهم خانواده را مردان می‌گیرند.
بحران مردانگی
در مراکش، مردان و زنان دربارۀ «بحران مردانگی» صحبت کردند و اینکه هر دو جنس در حال مبارزه برای تطابق نقش‌ها و حقوقشان در زندگی عمومی و خصوصی بودند. یک زن ۲۰ ساله می‌گفت که جامعه مراکشی دیگر نه در سنت ریشه دارد و نه در مدرنیته: «ما بین این دو هستیم بدون این که بدانیم خودمان را در کدام برهه قرار بدهیم... ما هنوز به طور کامل درک نکرده ایم که اگر اعتقاد داریم زن و مرد مثل هم هستیم، با هم در همه چیز برابر هستیم، پس نقش‌های جنسیتی هم باید از نو تقسیم شوند.»
مردان با اشاره به تغییرات قانونی متعددی که حقوق زنان را ارتقاء داده است، می‌گفتند که این قوانین درها را برای خودخواهی زنان باز کرده و باعث شده آنها کار و حقوقشان را نسبت به همسر و خانواده در اولویت قرار دهند. پسر دانشجویی بیست‌و‌چندساله به محققان گفته بود: «مردها با این قوانین جدید که به زنان مزایا و آزادی بیشتری می‌دهد، مردانگی‌شان از دست داده‌اند.»
در این تحقیق میزان بالایی از خشونت خانگی نیز گزارش شده است و ۴۵ درصد از مردان مصری اعتراف کرده‌اند که برخوردهای خشن با همسرشان داشته‌اند. در تحقیق دیگری این رقم بین ۸ تا ۱۷ درصد بود.
مردان ثروتمند و تحصیلکرده بیشتر برابری‌خواه جنسیتی هستند
در این تحقیق هر منطقه بر اساس میزان مردان برابری‌خواه، از صفر تا سه رتبه‌بندی شد. صفر نشان‌دهنده حداقل دیدگاه‌های برابری‌خواهانه و سه بالاترین میزان دیدگاه‌های برابری‌خواهی است.
شرکت‌کنندگان در مصر کمترین امتیاز را کسب کردند: ۰٫۹ برای مردان و ۱٫۳ برای زنان - در حالی که پاسخ‌دهندگان در لبنان بالاترین رتبه را دریافت کردند: مردان ۱٫۷ و زنان ۱٫۹ .
برنامه توسعه سازمان ملل هم سیستم رتبه‌بندی مشابهی را به نام شاخص نابرابری جنسیتی انجام داده است. در این سیتم صفر نشان‌دهنده برابری و یک نشان‌دهنده نابرابری است. طبق این سیستم لبنان و مصر به ترتیب در مقیاس ۰٫۳۸۱ و ۰٫۵۶۵ قرار دارند.
به طور کلی در تحقیق سازمان ملل متحد، مردان خانواد‌ه‌های ثروتمند که تحصیلات عالی داشتند و مادرانشان تحصیلات بیشتری داشتند و یا پدرانشان کارهایی را در خانه انجام می‌دادند که از لحاظ سنتی زنانه قلمداد می‌شوند، احتمال بیشتری داشت که نگرش‌های برابری‌خواهانه جنسیتی داشته باشند.
همچنین در حالی که زنان جوان‌تر دیدگاه‌های مترقی‌تری نسبت به زنان مسن‌تر داشتند، به نظر نمی‌رسید که نگرش‌ها در بین مردان سنین مختلف در مصر، مراکش و فلسطین تفاوت قابل ملاحظه‌ای داشته باشد. با این حال ۷۵ درصد مردان و تقریبا ۸۷ درصد زنان فلسطینی موافق بودند که «ما فلسطینی‌ها باید کارهای بیشتری برای ترویج برابری بین زنان و مردان انجام دهیم.» البته مردان فلسطینی تصدیق کردند که از برابری جنسیتی می‌ترسند، مردان دو برابر بیشتر از زنان موافق بودند که افزایش حقوق زنان به معنی شکست مردان است.
پدری و ازدواج
وقتی صحبت از ازدواج و پدری می‌شود، مردان داستان‌هایی از مراقبت‌های جدی و دلسوزانه از خانواده‌هایشان تعریف می‌کردند و می‌گفتند از دخترانشان برای انتخاب همسر حمایت کرده‌اند.
الفکی می‌گوید: «در فلسطین تعداد زیادی از مردان با کودکانشان در مورد مسائل خصوصی و شخصی سخن می‌گویند ... و آمار غم انگیز این است که بسیاری از آنها احساس می‌کنندکه به خاطر مشغله کاری وقت کافی برای فرزندانشان نمی‌گذارند. این موضوع مرا شگفت‌زده کرد و فکر می‌کنم این یافتۀ بسیار مثبت تحقیق به سمت برابری جنسیتی است.»
علاوه بر این، ۸۸درصد مردان و ۸۲درصد زنان فلسطینی معتقد بودند که انتخاب همسر برای ازدواج باید در نهایت توسط زن و مرد تعیین شود، نه خانواده‌شان.
با این حال اکثریت مردان، ۶۲ درصد در مراکش و ۹۶ درصد در مصر، توقع داشتند که آزادی‌های شخصی همسرانشان را از آنچه که می‌پوشند و جایی که می‌روند تا حتی زمان برقراری رابطه جنسی‌شان را کنترل کنند. زنان هم تأیید می‌کردند که شوهرانشان می‌خواهند از این طریق آنها را کنترل کنند.
فاطمه الزناتی که یکی از محققان اصلی این تحقیق است، می‌گوید که از پاسخ‌های مردان شگفت‌زده شده است: «ما هرگز تصور نمی کردیم که آنها این چیزها را تصدیق کنند. این موضوع بسیار جالب و چالش‌برانگیز بود. در ابتدای پرسش و پاسخ مردان به محققان گفته بودند که سوالات شخصی ربطی به آنها ندارد. ولی ما روابط خوبی با پاسخ‌دهندگان ایجاد کردیم که احساس راحتی کنند و بتوانند به سوالات پاسخ دهند.»
ما سعی نداریم به جای مردان عذرخواهی کنیم
محمد ناصری، مدیر منطقه‌ای زنان سازمان ملل متحد کشورهای عربی، اذعان می‌کند که نتایج این تحقیق «چیزهایی را که پیش از این می‌دانستیم ولی شواهدی برایش نداشتیم» تأیید می‌کند: یعنی احساس برتری مردان عرب و «اعتقاد راسخ آنها به اینکه در حمایت و کنترل اعضای زن خانواده خود محق هستند.»
با این حال محمد ناصری به آینده‌ای مترقی امیدوار است: «ممکن است خود اعداد و ارقام به تنهایی غم‌انگیز به نظر برسند، اما تحقیق تاکید می‌کند که هم در بین مردان و هم در بین زنان، مدافعان واقعی‌ای وجود دارند که به شدت به برابری جنسیتی معتقد هستند.»
الفکی با این عقیده موافق است: «بسترهایی برای تغییر گسترده‌تر وجود دارد، ما فقط باید درک کنیم که این مردان که هستند و چرا خیلی متفاوت هستند.» او می‌گوید که این تحقیق به مردان فرصت شنیده شدن می‌دهد: «ما سعی نداریم به جای مردان عذرخواهی کنیم، اما اکثریت قریب به اتفاق آنها تلاش می‌کنند از لحاظ اقتصادی و حرفه‌ای پیشرفت کنند. ما اغلب اینها را نمی‌بینیم چون مردانِ در حاشیه یعنی مردان افراطی در صدر اخبار هستند.»
او می‌گوید که این تحقیق به بهبود درک جهان از پویایی جهان عرب کمک می‌کند تا برنامه‌ها و سیاست‌ها‌یی طراحی شوند که تغییر ایدئولوژی‌های ریشه‌داررا هدف بگیرند. الفکی می‌گوید این چیزی نیست که بتوان آن را یک شبه انجام داد، اما انجامش ممکن است: «شما به آرامی، قدم به قدم برای رشد بذر فرهنگ کار می‌کنید.»
منبع: CNN